Dolny Śląsk i nieco dalej... (Gochy)

dangol napisał(a):Jakiś czas temu zorientowałam się, że lepiej niż własne "podwórko" znam miejsca bardziej odległe . No i zdecydowałam się to zmienić ,

Wstyd się przyznać, ale ja również.
Bardzo dokładnie i ciekawie pokazujesz to własne „podwórko”
Twoja relacja może posłużyć jako gotowy plan wycieczki, więc na pewno skorzystam.

Z romańskiej świątyni zachował się półokrągły piaskowcowy tympanon fundacyjny umieszczony obecnie w nadprożu portalu wiodącego z nawy południowej do zakrystii.



Pierwotnie płaskorzeźba była umieszczana nad głównym wejściem do kościoła, aż do końca pierwszej ćwierci XIV w., kiedy to romańską świątynie zastąpiono gotycką.

To jeden z najstarszych romańskich zabytków we Wrocławiu (ok. 1175 r.). Przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz fundatorów : Marię ( żonę Piotra Włostowica) i z synem Świętosławem Idzim. Fundatorzy ofiarowują Matce Bożej tronującej model kościoła z łacińskim napisem. Jedno z jego tłumaczeń brzmi: „Mario, Matko Łaski Bożej, niech ja Maria Tobie złożę, a ze mną syn mój Świętosław, w darze tej świątyni gmach”, wg innego z tłumaczeń: "Tę (świątynię) daję Tobie, Matce Łaski, Maria Marii. Tę budowlę darowuje Świętosław, moje dziecię"



Na płaskorzeźbie brakuje palatyna Piotra Włostowica – zapewne dlatego, że tympanon powstał już po jego śmierci (zmarł w 1153 roku).

Z bogatej niegdyś dekoracji malarskiej wnętrza przetrwały tylko nieliczne pozostałości. W północnej nawie bocznej na filarze (pierwszy od wschodu) zachowały się fragmenty polichromii z 2. poł. XV w. wykonanej techniką al secco. Malowidła zostały częściowo przemalowane, prawdopodobnie w 1. poł. XVII wieku. W 1666 r. zostały zatynkowane, odsłonięte dopiero w czasie odbudowy kościoła po II wojnie światowej.



Gotycki wspornik na tym filarze, poniżej namalowany anioł…



Już w 1666 usunięto witraże, osadzone niegdyś w kamiennych maswerkach - obecne witraże powstały w okresie powojennej odbudowy.

W ołtarzu głównym znajduje się pantaptyk z ok. 1500 roku z centralnie umieszczoną rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Panele boczne przedstawiają Zwiastowanie, Pokłon Trzech Króli, Narodziny Jezusa, Ofiarowanie w Świątyni.







Przeważająca część dawnego wyposażenia kościoła uległa zniszczeniu w 1945. W jedynym barokowym ołtarzy znajduje się XVII-wieczny obraz Matki Boskiej Zwycięskiej (zwanej też Mariampolską, Rycerską lub Hetmańską) z Mariampola na Podolu. Obraz ten wielki hetman koronny Stanisław Jabłonowski zabierał na wyprawy wojenne przeciwko Turkom, m.in. pod Wiedeń w 1683 r. Po śmierci hetmana, obraz umieszczono w głównym ołtarzu kościoła św. Trójcy w Mariampolu (miasta założonego przez Jabłonowskiego), gdzie zasłynął cudami. Po II wojnie światowej obraz do kościoła parafialnego w Głubczycach, a w 1951 r. do wrocławskiej kaplicy sióstr nazaretanek. w obecnym miejscu znajduje się od 1965 roku. Ołtarz wykonano około 1706-1715, odrestaurowano w 1911 roku. Obraz koronowano w 1989 r.

Przy filarach umieszczono drewniane gotyckie ołtarze pochodzące ze zniszczonych kościołów śląskich - dwa ołtarze przy filarach nawy południowej i trzy przy filarach nawy północnej.

Tryptyk znajdujący się ołtarzu na wschodniej ścianie nawy południowej -w bocznych skrzydłach cztery święte królowe.





Tryptyk Marii, św. Katarzyny i św. Barbary (1492 - 93) przeniesiony z Lubania.

Św. Jadwiga…



Manierystyczny ołtarz MB Częstochowskiej przy wschodniej ścianie kaplicy św. Antoniego, ufundowany w 1588 r. przez opata i biskupa pomocniczego, Adama Weiskopfa. W ołtarzu umieszczono współczesne obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Antoniego, a także późnorenesansowe rzeźby aniołów oraz płaskorzeźbione sceny biblijne.



Przy północnej ścianie kaplicy św. Antoniego znajduje się epitafium Adama Weiskopfa, ufundowane ok. 1588 roku, jeszcze za jego życia.





Płyta nagrobna Gregora Abernnitz z ok. 1611 r. ( umieszczona po 1963 r. w południowej ścianie nawy północnej) .



W południowej ścianie nawy północnej po 1971 roku umieszczono późnorenesansową płytę nagrobną z około 1598 roku. Upamiętnia ona Paula Behra (lub Behrmüllera – ale słowo "müller" jest wyraźnie oddzielone od "Behr", oznacza więc prawdopodobnie młynarza Behra ).



Renesansowe piaskowcowe epitafium opata Eliasa Schwanenberga ( wykonane ok. 1583 r. za jego życia) – po 1963 r. wmurowane w południową ścianę nawy północnej.



Renesansowe epitafium Hansa Żyrowskiego z ok. 1565 r. - w centralnej części dwukrotnie ukazano postać zmarłego: w niebiosach (klęczącego przed Chrystusem w otoczeniu świętych) oraz na ziemi (złożonego do grobu) .

Ołtarz główny i witraże piękne. Koronowany obraz Matki Bożej też robi wrażenie. Napisałaś „Obraz ten wielki hetman koronny Stanisław Jabłonowski zabierał na wyprawy wojenne przeciwko Turkom, m.in. pod Wiedeń w 1683 r. Po śmierci hetmana, obraz umieszczono w głównym ołtarzu kościoła św. Trójcy w Mariampolu (miasta założonego przez Jabłonowskiego), gdzie zasłynął cudami.”
Czy dobrze zrozumiałam , obraz zasłynął cudami? Czy tylko wtedy , gdy był w Mariampolu, czy w obecnej lokacji również?

O cudach we Wrocławiu nic nie wiem...

Tym razem co nieco o Kościele Garnizonowym czyli gotyckiej bazylice św. Elżbiety stojącej przy północno-zachodnim narożniku Rynku.

( XII 2020 – większość fotek wtedy właśnie zrobiona, więc jeśli przy kolejnych zdjęciach nie pojawi się żadna inna data, to znaczy że są właśnie z ubiegłego grudnia).

Na wieży (ma wysokość 91,46 m) jak dotąd jeszcze nie byłam … O niej jednakże trochę zdań się należy .

Pierwotna wysokość ukończonej w XV w. wieży wraz hełmem wynosiła 130,5 m, co czyniło ją wówczas najwyższą wieżą na Śląsku.
Niestety, wieża szczęścia nie miała – można nawet powiedzieć, że to najbardziej pechowa wieża Wrocławia!
Pierwsza katastrofa wydarzyła się już w 1529 r., gdy w cztery lata po przejęciu kościoła przez protestantów (ponoć mistrz Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą z klasztoru św. Macieja przegrał świątynię grając w kości z protestanckim patrycjuszem Heinrichem von Rybisch), w czasie potężnej wichury zawalił się hełm wieży , przekrzywiony od początku, ważący ponad 25 ton. Jego szczątki upadły na otaczający kościół cmentarz i pobliską kamienicę.
Katolicy uznali to za karę boską za odebranie im kościoła. Ewangelicy wręcz przeciwnie, poczytywali to jako cud i szczególną boską opiekę, gdyż nie zginął wówczas żaden człowiek, szczątki wieży przygniotły tylko bezpańskiego (oczywiście czarnego ) kota.
Opowiadano, że przechodnie widzieli , jak aniołowie pochwycili spadającą część wieży i złożyli ją u stóp świątyni. Obrazuje to płaskorzeźba z 1534 r., wmurowana w boczną ścianę wieży.





Wieżę odbudowano w latach 1531–1535 ze znacznie mniejszym hełmem, o renesansowej formie istniejącej do dziś. Podczas oblężenia Wrocławia przez wojska napoleońskie w latach 1806-1807, uszkodzony został hełm na wieży i dach.

Pożary również wieży nie oszczędzały... W czerwcu 1960 r. od uderzenia piorunem spłonął szczyt wieży i został uszkodzony dach. Zostały one odremontowane, jednakże już we wrześniu 1975 r. wieża ponownie się zapaliła, a wraz z nią otaczające ją jeszcze drewniane rusztowanie. Całkowicie zniszczone zostały renesansowy hełm, kamieniarka wieży oraz najmniejszy z trzech dzwonów (dwa pozostałe zerwały się z zawieszenia, lecz przetrwały upadek). Ostatni, najpoważniejszy w skutkach pożar miał miejsce w czerwcu 1976 r.

Kościół św. Elżbiety przez wieki pełnił funkcję nekropolii dawnych elit Wrocławia i Śląska . Na ścianach zewnętrznych oraz wnętrz ( zwłaszcza w kaplicach bocznych , fundowanych przez bogatych mieszczan) znajdują się okazałe epitafia i wspaniałe pomniki nagrobne pochodząca z wieków XV - XVII .



Najokazalszym w świątyni jest nagrobek Heinricha von Rybisch (zm. 1544) - tego , który wygrał kościół w kości. Nie wiem jakim cudem, ale własnej fotki nie mam…

(fotka z netu: https://polska-org.pl/ )

Zmarły wynosił się ponad swój stan, świadczy o tym także wybudowany na jego zamówienie monumentalny nagrobek, który przeznaczył dla siebie po swojej śmierci. Rybisch jest na nim przedstawiony niczym władca, a nie mieszczanin… To ponoć jedyny na północ od Alp mieszczański nagrobek z figurą leżącą.
Wystawny tryb życia Rybischa budził wiele kontrowersji wśród wrocławskich mieszczan. Mieszkańcy nie lubili dumnego Rybischa, być może także dlatego, iż był m.in. generalnym poborcą podatków dla całego Śląska . Którejś nocy w 1639 nieznani sprawcy wysmarowali więc jego pomnik nagrobny smarem do osi wozów .

Epitafium Nikolausa Uthmanna z rodziną (3 żony, 24 dzieci) z 1545 r.

(2010)

Epitafium wrocławskiego radcy Caspara Heseler (zm. 1577) oraz jego żony Elisabeth zd. Domlav (zm. 1589)



Płyta nagrobna Ulricha Schaf-Gotscha (zm. 1561). Na górze znajdują się cztery herby: von Schafgotsch, von Nimptsch, nierozpoznany oraz von Unwerth.

Na dole znajdują się również cztery herby: von Zedlitz, von Tarnaw, von Stosch oraz von Mühlheim.



Epitafium wrocławskiego mieszczanina Daniela Schillinga (zm. 1563) oraz jego dwóch żon Hedwig zd. Rehdinger (zm. 1557) i Apollonii zd. Reichel (zm. 1559)

(2010)

Późnogotyckie epitafium Sebalda Saurmanna – wrocławskiego mieszczanina (zm. 1507)



Epitafium Hansa Schultza von Wolkowitz (zm. 1505)



??? :

Epitafium Susanny Elisabeth Raczinska (zm. 1689)

dangol napisał(a):Najokazalszym w świątyni jest nagrobek Heinricha von Rybisch (zm. 1544) - tego , który wygrał kościół w kości. Nie wiem jakim cudem, ale własnej fotki nie mam…

Pomnik-grobowiec skojarzył mi się z tymi z Wawelskiej Katedry....

A to tylko nagrobek mieszczanina, a nie króla.

Kilka zdjęć z wnętrza świątyni…











Wczesnobarokowy ołtarz główny został ufundowany w 1653 roku. Pierwotnie znajdował się w nim obraz Ostatniej Wieczerzy (niestety, niezachowany) autorstwa Michaela Leopolda Willmanna.

Kilka słów o rekonstruowanych organach…



Cenne śląskie barokowe organy spłonęły w pożarze świątyni w 1976 r. Bogato zdobione organy zostały wykonane w latach 1750-1761, zbudowane zostały przez Michaela Englera Młodszego i Gottlieba Benjamina Englera .

Michał Engler zwany później Młodszym urodził się w 1688 roku, budowy organów uczył się początkowo u ojca, później w którymś z warsztatów Śląskich, a na koniec w Saksonii, praktykując m.in. u organmistrza Gottfrieda Silbermanna. Organy w kościele św. Elżbiety miały 3077 piszczałek (cynowych, metalowych i drewnianych) i początkowo 54 głosy (po późniejszych rozbudowach – 91 głosów). Mistrz Engler nie dożył zakończenia budowy, organy zabrzmiały ostatecznie dzięki pracy jego syna Gottlieba Benjamina Englera oraz zięcia Karla Gottlieba Zieglera .

W latach 1938-1941 organy przebudowała firma Sauer z Frankfurtu nad Odrą, zachowując jak największą ilość elementów oryginalnych, zastępując zużyte bądź niesprawne nowymi (ale utrzymanymi w dawnym stylu) oraz rozbudowując o nowe głosy. Instrument powiększył się dwukrotnie, a z dzieła Englera pozostały jedynie same piszczałki , dawny mechanizm został zastąpiony współczesnym czasom przebudowy.

Organy po rekonstrukcji mają zabrzmieć prawdopodobnie jeszcze w tym roku. O ich odbudowie możecie poczytać na przykład TU.