Platforma cro.pl© Chorwacja online™ - podróżuj z nami po całym świecie! Odkryj Chorwację i nie tylko na forum obecnych i przyszłych Cromaniaków ツ

Płacenie kartą płatniczą w Chorwacji- Wątpliwości

Jacy są Chorwaci, ile co kosztuje w Chorwacji, czy warto jadać w restauracjach, co zabrać ze sobą z Polski, czym najlepiej płacić, na co szczególnie uważać oraz wszystkie inne pytania i uwagi związane z wyjazdami, także te nietypowe czy specjalistyczne, powinny znaleźć się w tym miejscu.
[Nie ma tutaj miejsca na reklamy. Molim, ovdje nije mjesto za reklame. Please do not advertise.]
piotrulex
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5194
Dołączył(a): 17.06.2004

Nieprzeczytany postnapisał(a) piotrulex » 10.10.2016 08:15

Belvoir napisał(a): ...
Kupowałem w sklepie niedaleko domu, sprzedawczynią była dobra znajoma...
Okazało się, że skasowano mnie 2 razy.
Coś transakcja nie mogła przejść i musiała ją ponowić :?
Okazało się, że przeszła 2 razy.
Gdyby nie szybki refleks, bo zaraz po powrocie do domu zalogowałem się na stronę banku i zauważyłem podwójna zakblokowanie pieniędzy,
to bym miał niemiłą niespodziankę w następnych dniach
Zaraz pobiegłem do sklepu, pokazałem, co zostało zakblokowane, znajoma zaalarmowała visę i jeszcze tego samego dnia sprawa została odkręcona :D
Za granicą byłoby to chyba trudniejsze


Dawno temu za paliwo skasowali mnie 2 razy, zapewne przypadkiem, był problem z płatnoscią i próbowali kilka razy. Jak zobaczyłem na koncie chciałem reklamacje zrobić ale zanim znalazłem na to czas i ochotę to jedna z kwot obciażeniowych zniknęła z konta

Niedawno płacąc w restauracji też zeszlo mi 2 razy. Zauważyłem po kilku dniach, napisałem komunikat do Banku taki ze swojego internetowego konta. Wyjaśnienie zostało przyjete i w następnym wyciagu pojawiło sie to na plus

Takie przypadki moim zdaniem są możliwe, zapłacenie za kogoś to czyste niedbalstwo i nieszanowanie swoich pieniędzy ...
piotrulex
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5194
Dołączył(a): 17.06.2004

Nieprzeczytany postnapisał(a) piotrulex » 10.10.2016 08:21

SingSing74 napisał(a):... Niestety chyba już karty bez opcji zbliżeniowej zamówić się nie da. Dlaczego? Nie wiem. Może dlatego, że każde ułatwienie płacenia za zakupy u sporej części społeczeństwa powoduje brak hamulców, a co za tym idzie większe wydatki, a w efekcie często debet i kolejny zarobek dla banku.

Przy kradzieży lub skopiowaniu karty wprawny złodziej może wyczyścić całe konto (dobrze jest pamiętać o ustawieniu limitów na karcie), a w przypadku karty kredytowej czy debetowej może zabrać pieniądze których jeszcze nie zarobiliśmy.


Zbliżeniowo poprostu mozna nie płacic, kasjer ZAWSZE pyta jak płacimy. W wielu bankach tę opcje można wyłaczyć

Wygoda ze zblizeniem jest ogromna, pewnie nieco szybciej a czas i wygoda to cenny towar :)

Jak się boisz czyszczenia konta można:
- ustawic niewielki limit odpowiadajacy Twoim potrzebą
- zamowic usługę gdzie przy każdej płatnosci dostaniesz sms na komórkę
- i pewnie wiele innych
SingSing74
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 1460
Dołączył(a): 03.11.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) SingSing74 » 10.10.2016 12:30

piotrulex napisał(a):
Takie przypadki moim zdaniem są możliwe, zapłacenie za kogoś to czyste niedbalstwo i nieszanowanie swoich pieniędzy ...


Tu się nie zgodzę. To tak jakbyś obwiniał ofiarę kradzieży. Oczywiście mógł tego uniknąć, ale jego zaufanie do ludzi to nie jest powód, żeby go obciążać winą. Winny był kasjer. Koniec kropka. Jak napisałem w tym konkretnym przypadku gdyby płacił gotówką, to by go nie orżnęli.

Co do płacenia kartą zbliżeniową to wyłączenie tej funkcji, nie wyłącza możliwości jej łatwego skopiowania, a jedynie terminal będzie się upominał o jej włożenie. Ale pomińmy ten temat.

Jak widzicie nawet w tej dyskusji, w której bierze udział kilka osób prawie każdemu zdarzył się jakiś przypadek podwójnego skasowania, czasowej blokady pieniędzy itp. W 2015 liczba oszustw kartowych w Polsce oscylowała w okolicach 80 000 przypadków i ciągle rośnie.

Kiedyś namiętnie płaciłem razem z żoną kartą zbliżeniową. Problem (może nie duży) pojawia się kiedy próbujemy sprawdzić ewentualne nieprawidłowości.
1.Świeże transakcje widnieją w rubryce blokady i poza kwotą przez kilka dni z poziomu komputera nie jesteśmy w stanie sprawdzić szczegółów tych transakcji.
2.Jeżeli masz w miesiącu ponad 100 transakcji, które wszystkie pojawiają się w historii konta pod wspólną nazwą "płatność kartą", do tego pod datami księgowania, a nie dnia obciążenia, to szukanie ewentualnych błędów nie należy do przyjemności. Zaoszczędzę kilka sekund na tym, że kasjerka nie musi wydawać mi pieniędzy, a potem tracę na wchodzeniu w każdy przelew z osobna.
3.Ponadto np. płatność w jakimś sklepie dajmy na to "Levis" na przelewie może widnieć nazwa firmy osoby prowadzącej sklep, podobnie sprawa ma się z hipermarketami. W przypadku zakupów w Biedronce, na przelewie będzie stało Jeronimo Martins itd. Żeby sprawdzić własne konto trzeba znać właścicieli sklepów, w których kupujesz, a to nie takie proste. W przypadku spożywki paragon wyrzucam na drugi dzień więc ewentualne porównywanie kwot nie wchodzi w grę.

Oczywiście mam kartę, ustawiony limit dzienny, ale korzystam z niej tylko wtedy kiedy muszę. Istnieje jeszcze kwestia prywatności - historia twoich zakupów, ale to w tej dyskusji można pominąć.

Płacąc gotówką wiem ile mam, ile mogę wydać i nie muszę niczego sprawdzać, kontrolować banku. Dla mnie to właśnie jest wygoda.
greenrs
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5792
Dołączył(a): 30.05.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) greenrs » 11.10.2016 09:15

SingSing74 napisał(a):Jak widzicie nawet w tej dyskusji, w której bierze udział kilka osób prawie każdemu zdarzył się jakiś przypadek podwójnego skasowania, czasowej blokady pieniędzy itp. W 2015 liczba oszustw kartowych w Polsce oscylowała w okolicach 80 000 przypadków i ciągle rośnie.

Ryzyka takich oszustw nie można wykluczyć ale można znacznie ograniczyć. Jeśli kasjerka żąda ponownego wczytania karty musi Ci wcześniej dać potwierdzenie, że poprzednia transakcja została anulowana lub zakończyła się niepowodzeniem. Ponadto warto sobie ustawić potwierdzenia SMS-owe. Zanim wyjdę ze sklepu mam już potwierdzenie transakcji na komórce. Równocześnie jest to zabezpieczeniem przed jej nieuprawnionym użyciem. Mogę wówczas ją natychmiast zablokować.

SingSing74 napisał(a):Płacąc gotówką wiem ile mam, ile mogę wydać i nie muszę niczego sprawdzać, kontrolować banku. Dla mnie to właśnie jest wygoda.

Żeby płacić gotówką, musisz ją najpierw wyciągnąć z bankomatu. Kiedyś gdzieś czytałem, że ok. 80% przypadków kopiowania kart płatniczych dotyczy bankomatów a tylko 20% terminali płatniczych.
SingSing74
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 1460
Dołączył(a): 03.11.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) SingSing74 » 11.10.2016 13:51

Akurat w moim banku CA każdy sms wysłany przez bank jest płatny i kosztuje 30gr. Niby nic, ale przy 100 transakcjach w miesiącu robi się 30zł. W ciągu roku uzbiera się np. na rowerek dla dziecka. Poza tym pieniądze można wypłacić również w okienku banku. Choć akurat w moim przypadku nie jest to konieczne, bo prowadzę działalność i pieniądze na życie wpłacam prosto do portfela.

Nie chcę nikogo przekonywać, że gotówka to jedyna słuszna forma płatności i koniec. Każdy ma swoje preferencje. Ja kiedyś zachłysnąłem się bankowością elektroniczną, ale po pewnej analizie doszedłem do wniosku, że korzystniej dla mnie będzie posługiwać się nią tam gdzie jest to niezbędnie konieczne, a na codzienne zakupy, czy na wakacje wolę zabierać gotówkę.
micbro
Plażowicz
Posty: 8
Dołączył(a): 11.03.2011

Nieprzeczytany postnapisał(a) micbro » 11.10.2016 23:18

SingSing74 napisał(a):Akurat w moim banku CA każdy sms wysłany przez bank jest płatny i kosztuje 30gr. Niby nic, ale przy 100 transakcjach w miesiącu robi się 30zł. W ciągu roku uzbiera się np. na rowerek dla dziecka. Poza tym pieniądze można wypłacić również w okienku banku. Choć akurat w moim przypadku nie jest to konieczne, bo prowadzę działalność i pieniądze na życie wpłacam prosto do portfela.

Nie chcę nikogo przekonywać, że gotówka to jedyna słuszna forma płatności i koniec. Każdy ma swoje preferencje. Ja kiedyś zachłysnąłem się bankowością elektroniczną, ale po pewnej analizie doszedłem do wniosku, że korzystniej dla mnie będzie posługiwać się nią tam gdzie jest to niezbędnie konieczne, a na codzienne zakupy, czy na wakacje wolę zabierać gotówkę.


Pewnych nieprzewidzianych sytuacji nie można wykluczyć. Osobiście razem z rodziną byłem siódmy raz w CRO, każdego roku zabieram tylko plastik ( dwie karty), na szczęście do tej pory nie miałem żadnego problemu, płatności w sklepie, wypłata z bankomatów itp. (zdaje sobie sprawę że to nie reguła). Jak dla mnie wygoda i komfort.
piotrulex
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5194
Dołączył(a): 17.06.2004

Nieprzeczytany postnapisał(a) piotrulex » 13.10.2016 08:17

SingSing74 napisał(a): ...
1.Świeże transakcje widnieją w rubryce blokady i poza kwotą przez kilka dni z poziomu komputera nie jesteśmy w stanie sprawdzić szczegółów tych transakcji.
2.Jeżeli masz w miesiącu ponad 100 transakcji, które wszystkie pojawiają się w historii konta pod wspólną nazwą "płatność kartą", do tego pod datami księgowania, a nie dnia obciążenia, to szukanie ewentualnych błędów nie należy do przyjemności. Zaoszczędzę kilka sekund na tym, że kasjerka nie musi wydawać mi pieniędzy, a potem tracę na wchodzeniu w każdy przelew z osobna.
3.Ponadto np. płatność w jakimś sklepie dajmy na to "Levis" na przelewie może widnieć nazwa firmy osoby prowadzącej sklep, podobnie sprawa ma się z hipermarketami. W przypadku zakupów w Biedronce, na przelewie będzie stało Jeronimo Martins itd. Żeby sprawdzić własne konto trzeba znać właścicieli sklepów, w których kupujesz, a to nie takie proste. W przypadku spożywki paragon wyrzucam na drugi dzień więc ewentualne porównywanie kwot nie wchodzi w grę.

Oczywiście mam kartę, ustawiony limit dzienny, ale korzystam z niej tylko wtedy kiedy muszę. Istnieje jeszcze kwestia prywatności - historia twoich zakupów, ale to w tej dyskusji można pominąć.

Płacąc gotówką wiem ile mam, ile mogę wydać i nie muszę niczego sprawdzać, kontrolować banku. Dla mnie to właśnie jest wygoda.


To dziwnie masz na tym koncie. Ja wszystko widzę nawet jak są zblokowane a nie poksięgowane

Ja właśnie jak płacę kartą to wiem ile wydaje i na co. Jak gotówką to kasa jakoś dziwnie szybko znika i nigdy nie wiem na co :)
piotrulex
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5194
Dołączył(a): 17.06.2004

Nieprzeczytany postnapisał(a) piotrulex » 13.10.2016 08:18

greenrs napisał(a):Ryzyka takich oszustw nie można wykluczyć ale można znacznie ograniczyć. Jeśli kasjerka żąda ponownego wczytania karty musi Ci wcześniej dać potwierdzenie, że poprzednia transakcja została anulowana lub zakończyła się niepowodzeniem. Ponadto warto sobie ustawić potwierdzenia SMS-owe. Zanim wyjdę ze sklepu mam już potwierdzenie transakcji na komórce. Równocześnie jest to zabezpieczeniem przed jej nieuprawnionym użyciem. Mogę wówczas ją natychmiast zablokować.
.


Tak właśnie jest więc tu nie widzę problemu, ze coś tam nabiła 2x bo coś nie działa
piotrulex
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5194
Dołączył(a): 17.06.2004

Nieprzeczytany postnapisał(a) piotrulex » 13.10.2016 08:22

SingSing74 napisał(a):Akurat w moim banku CA każdy sms wysłany przez bank jest płatny i kosztuje 30gr. Niby nic, ale przy 100 transakcjach w miesiącu robi się 30zł. W ciągu roku uzbiera się np. na rowerek dla dziecka. Poza tym pieniądze można wypłacić również w okienku banku. Choć akurat w moim przypadku nie jest to konieczne, bo prowadzę działalność i pieniądze na życie wpłacam prosto do portfela.

Nie chcę nikogo przekonywać, że gotówka to jedyna słuszna forma płatności i koniec. Każdy ma swoje preferencje. Ja kiedyś zachłysnąłem się bankowością elektroniczną, ale po pewnej analizie doszedłem do wniosku, że korzystniej dla mnie będzie posługiwać się nią tam gdzie jest to niezbędnie konieczne, a na codzienne zakupy, czy na wakacje wolę zabierać gotówkę.


Mówiłem już że jakos dziwnie masz na tym koncie? Płacić 30 groszy za sms? To chyba jakiś żart ...

Wypłacanie pieniędzy w okienku banku to z pewnością żart. Jak jeszcze mi napiszesz, że opłat dokonujesz w okienku na poczcie wypisując dyspozycję i płacąc gotówką (którą wcześniej wypłaciłeś w bankowym okienku) to bez kitu pęknę ze śmiechu ...

Ja się nie "zachłysnąłem", ja poprostu uznałem, że to coś na ten czas normalnego i oczywistego. Tak samo jak nie zachłysnąłem się zamieniając telefon stacjonarny na komórkę :)
SingSing74
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 1460
Dołączył(a): 03.11.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) SingSing74 » 13.10.2016 11:24

piotrulex napisał(a):Mówiłem już że jakos dziwnie masz na tym koncie? Płacić 30 groszy za sms? To chyba jakiś żart ...

Wypłacanie pieniędzy w okienku banku to z pewnością żart. Jak jeszcze mi napiszesz, że opłat dokonujesz w okienku na poczcie wypisując dyspozycję i płacąc gotówką (którą wcześniej wypłaciłeś w bankowym okienku) to bez kitu pęknę ze śmiechu ...

Ja się nie "zachłysnąłem", ja poprostu uznałem, że to coś na ten czas normalnego i oczywistego. Tak samo jak nie zachłysnąłem się zamieniając telefon stacjonarny na komórkę :)



Nie wiem co ty ciągle z tymi żartami?

Cytat z regulaminu:
"Każdy przesłany przez Bank SMS, czy to z informacją wysyłaną automatycznie, czy z odpowiedzią na zapytanie, kosztuje jedynie 30 groszy .
Koszt SMS-a z komendą wysłaną do Crédit Agricole jest zgodny z taryfą Twojej sieci telefonii komórkowej."

Rozumiem, że korzystając wyłącznie z bankowości elektronicznej nie chodzisz do placówek banku. Uwierz mi, ludzie przychodzą do banków i wypłacają gotówkę w okienkach. Serio serio :wink:

Rachunki i ZUS opłacam elektronicznie więc nie musisz pękać.

Co do normalności i oczywistości. Taka ciekawostka. Społeczeństwem które najmniej korzysta z kart, a tym samym głównie płaci gotówką (80% wszystkich transakcji) są .....Niemcy.

To zaś czy zamiana telefonu stacjonarnego na komórkę (Tak. Mam taki nowoczesny telefon.) obok tego, że była oczywista, czy była również korzystna (dla zdrowia), okaże się pewnie za kilkanaście, kilkadziesiąt lat.
amatus1
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 2902
Dołączył(a): 25.11.2014

Nieprzeczytany postnapisał(a) amatus1 » 13.10.2016 14:59

Z tym sms to kolega ma rację, nie tylko Credit ma opłaty... często jest to opłata za każdorazowego sms albo jest dodatkowy ,,abonament,, na koncie. Jednak z tym demonizowaniem w kwestii płacenia kartą się nie zgodzę. Używam karty bo jest to dla mnie wygodne i bezpieczne. Nie raz gubilem kartę i nic się nie działo a w kwestii kasy pisałem przykłady jak to moja mama straciła kasiore...ryzyko jest zawsze wszedzie i nie ma co demonizowac w każdą stronę.My w Chorwacji uzywamy głównie tylko karty, przelicznik w Mastercard każdorazowo przy pobytach w cro mieliśmy lepszy niż w gotówce. Kasiore mamy tylko na apartament i drobne wydatki resztę z naszej rozbitej skarbonki wplacamy na konto i płacimy karta bądź wybieramy z bankomatu (w bankomacie mamy przelicznik gorszy niż przy płatności ale i tak na plus).
greenrs
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 5792
Dołączył(a): 30.05.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) greenrs » 13.10.2016 19:38

Być może w przyszłym roku nie będziecie już mieli dylematów czy płacić kartą czy gotówką...
LINK :evil:

Zapomniałem, że mamy październik i pomyślałem, że to prima aprilis :? Ale nie :!: To k....a DOBRA ZMIANA :!:
valdemar
zbanowany
Posty: 443
Dołączył(a): 10.06.2016

Nieprzeczytany postnapisał(a) valdemar » 13.10.2016 22:36

SingSing74 napisał(a):Akurat w moim banku CA każdy sms wysłany przez bank jest płatny i kosztuje 30gr. Niby nic, ale przy 100 transakcjach w miesiącu robi się 30zł. W ciągu roku uzbiera się np. na rowerek dla dziecka. Poza tym pieniądze można wypłacić również w okienku banku. Choć akurat w moim przypadku nie jest to konieczne, bo prowadzę działalność i pieniądze na życie wpłacam prosto do portfela.

Nie chcę nikogo przekonywać, że gotówka to jedyna słuszna forma płatności i koniec. Każdy ma swoje preferencje. Ja kiedyś zachłysnąłem się bankowością elektroniczną, ale po pewnej analizie doszedłem do wniosku, że korzystniej dla mnie będzie posługiwać się nią tam gdzie jest to niezbędnie konieczne, a na codzienne zakupy, czy na wakacje wolę zabierać gotówkę.


Też mamy jedno z kont w CA i sms-y są bezpłatne, wszystko sprowadza się do tego jakie masz konto i jakim klientem dla banku jesteś :)
SingSing74
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 1460
Dołączył(a): 03.11.2010

Nieprzeczytany postnapisał(a) SingSing74 » 15.10.2016 12:11

valdemar napisał(a):
Też mamy jedno z kont w CA i sms-y są bezpłatne, wszystko sprowadza się do tego jakie masz konto i jakim klientem dla banku jesteś :)


Jestem klientem samowystarczalnym czyli kiepskim ...................dla banku oczywiście. Klientem który nie bierze kredytów, nie ma debetu, nie ma karty kredytowej, więc na takim kliencie jak ja, muszą zarobić w innym miejscu np. na sms`ach. Płacę jedynie za posiadanie karty (z tego zrezygnować się nie da), a usługi dodatkowo płatne omijam i nie korzystam, bo nie potrzebuję.



@greenrs. FAKT jako źródło rzetelnej informacji. Weź przestań ;) Już nawet w "Polityce" skąd czerpał ten redaktorzyna "Faktu" nie straszą bibliotekarką i nie mówią o zastąpieniu lecz o nowej karcie niezależnej od Visy czy MasterCard, a to zasadnicza różnica. W artykule "Polityki" możemy przeczytać, że ani nie jest to pomysł rządu i ani nie jest to pomysł nowy:

"Na forum Związku Banków Polskich głównym orędownikiem stworzenia takiej karty był w ostatnich latach właśnie BZ WBK, a prezes Morawiecki uczynił Kościńskiego specjalnym doradcą w tej dziedzinie. To on przekonywał innych bankowców, że czas już uniezależnić się od dwóch gigantów, skoro można w ten sposób sporo zaoszczędzić. Przez lata banki nawet nie myślały o przeprowadzaniu takiej rewolucji, bo na kartach i tak zarabiały ogromne pieniądze.
Użytkownik usunięty

Nieprzeczytany postnapisał(a) Użytkownik usunięty » 15.10.2016 17:38

SingSing74 napisał(a):
valdemar napisał(a):
Też mamy jedno z kont w CA i sms-y są bezpłatne, wszystko sprowadza się do tego jakie masz konto i jakim klientem dla banku jesteś :)


Jestem klientem samowystarczalnym czyli kiepskim ...................dla banku oczywiście. Klientem który nie bierze kredytów, nie ma debetu, nie ma karty kredytowej, więc na takim kliencie jak ja, muszą zarobić w innym miejscu np. na sms`ach. Płacę jedynie za posiadanie karty (z tego zrezygnować się nie da), a usługi dodatkowo płatne omijam i nie korzystam, bo nie potrzebuję.



@greenrs. FAKT jako źródło rzetelnej informacji. Weź przestań ;) Już nawet w "Polityce" skąd czerpał ten redaktorzyna "Faktu" nie straszą bibliotekarką i nie mówią o zastąpieniu lecz o nowej karcie niezależnej od Visy czy MasterCard, a to zasadnicza różnica. W artykule "Polityki" możemy przeczytać, że ani nie jest to pomysł rządu i ani nie jest to pomysł nowy:

"Na forum Związku Banków Polskich głównym orędownikiem stworzenia takiej karty był w ostatnich latach właśnie BZ WBK, a prezes Morawiecki uczynił Kościńskiego specjalnym doradcą w tej dziedzinie. To on przekonywał innych bankowców, że czas już uniezależnić się od dwóch gigantów, skoro można w ten sposób sporo zaoszczędzić. Przez lata banki nawet nie myślały o przeprowadzaniu takiej rewolucji, bo na kartach i tak zarabiały ogromne pieniądze.



Masz jakaś misję.

nie lubisz nie korzystasz i tyle a tu cytaty,zagrożenia.


Po co ciągnąc watek przemyśleniami.
Poprzednia stronaNastępna strona

Powrót do Ceny, usługi, przepisy, porady różne



cron
Płacenie kartą płatniczą w Chorwacji- Wątpliwości - strona 56
Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj się
reklama
Chorwacja Online
[ reklama ]    [ kontakt ]

Platforma cro.pl© Chorwacja online™ wykorzystuje cookies do prawidłowego działania, te pliki gromadzą na Twoim komputerze dane ułatwiające korzystanie z serwisu; więcej informacji w polityce prywatności.

Redakcja platformy cro.pl© Chorwacja online™ nie odpowiada za treści zamieszczone przez użytkowników. Korzystanie z serwisu oznacza akceptację regulaminu. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjny. Cro.pl© nie reprezentuje interesów żadnego biura podróży, nie zajmuje się organizacją imprez turystycznych oraz nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam.

Copyright: cro.pl© 1999-2024 Wszystkie prawa zastrzeżone