Pomorze Gdańskie, IX 2025 (Gniew)

Ołtarz Mariacki z 1619 r. z obrazami Hermana Hana...



Ołtarz świętych Bernarda i Benedykta, patronów cystersów (konsekrowany 1757).

Arcydziełem jest wczesnobarokowy ołtarz główny wielopiętrowej konstrukcji, zaliczany do najwyższych w Europie (mierzy 25 m) . Wykonany jest z drewna , złocony. Zdobi go bogata dekoracja rzeźbiarska i malarska. W dolnej strefie znajdują się repozytoria na relikwie. W osiach bocznych nisze w których umieszczono rzeźby. Dekorację rzeźbiarską tworzą figury apostołów i patronów cystersów oraz liczne aniołki. Kolumny ołtarza ustawiono w pięciu rzędach. Dolne wykonano w stylu doryckim, wyżej w jońskim a najwyższe prezentują styl koryncki. Pomiędzy kolumnami znajduje się 12 apostołów.



Ołtarz zdobi olbrzymich rozmiarów manierystyczny obraz Koronacja Najświętszej Marii Panny, namalowany w latach 1623-1624 przez gdańskiego artystę Hermana Hana (nadwornego malarza króla Zygmunta III Wazy). Ponad „Koronacją Marii” w okrągłym kartuszu umieszczone zostało imię Boże. Wyżej znajduje się drugi obraz Hermana Hana – „Wizja św. Bernarda” Całość wieńczy figura św. Leonarda z herbem opata Leonarda Rembowskiego, a nad nim Chrystus Zmartwychwstały.





Marię w obrazie Hermana Hana otaczają święci oraz postaci historyczne – dobrodzieje opactwa. Po prawej stronie stoi na pierwszym miejscu cesarz Ferdynand II z koroną cesarską w ręku, nad nim król polski Zygmunt III (zupełnie podobny do króla na obrazie Matejki przedstawiającym „Kazanie Skargi"). Za nim, trochę na prawo, książę Mestwin podnosi fundowany przez siebie klasztor pelpliński. Nieco wyżej stoi królewicz Władysław IV w gronostajowym płaszczu, a obok niego ówczesny opat Rembowski II w białym habicie Cystersów z książką w ręku, na której są wypisane słowa: MONSTRA TE ESSE MATREM. Po lewej stronie na przednim tle malarz umieścił ważnych duchownych. Pierwszym jest papież Urban VIII z tiarą w ręku, obok niego stoi biskup włocławski Andrzej Lipski do tej diecezji należało wówczas Pomorze), po nim następuje jeden z kardynałów w purpurowym płaszczu, a trochę wyżej są opaci różnych zakonów. Między tymi grupami znajdują się w środku w dolnym rzędzie senatorowie Rzeczypospolitej.



„Wizja św. Bernarda” Hermana Hana...

Ten ołtarz jest wspaniały , monumentalny , przytłaczający swoją wielkością , ilością detali , takie barokowe przezdobienie ale bazylika katedralna to gotyk ceglany z półki najwyższej


Pozdrawiam
Piotr

piotrf napisał(a): bazylika katedralna to gotyk ceglany z półki najwyższej

Dlatego, jeśli jest się niedaleko od Pelplina. koniecznie trzeba tam zaglądnąć!
Najlepiej w pogodę sprzyjającą oglądnięciu świątyni też z zewnątrz

Zaglądamy za ołtarz główny, do ambitu.



Umieszczono tam płyty nagrobne i epitafia.



Krypta biskupów pelplińskich…



Płyta nagrobna biskupa Augustyna Rosentretera (biskup chełmiński w latach 1899-1926) …



Płyta nagrobna biskupa Jana Nepomucena Marwicza (biskup chełmiński w latach 1857-1886)…



Jest tego oczywiście więcej, ale zdjęć zrobiłam tylko tyle.

Barokowe organy boczne, m.in. dla których chcieliśmy być w tej świątyni …





Znajdują się nad przejściem łączącym świątynię z klasztorem (krużganki pokażę za moment), zostały zbudowane w 1679 roku przez gdańskiego organomistrza Johanna Georga Wolffa.
Przepiękny prospekt organowy nie ma oczywiście nic wspólnego z samym instrumentem, którego odbudową w 2003 roku zajmował się nasz kolega wraz ze swym tatą (teraz już tylko kolega odpowiada za „serwis” brzmienia organów) . Cieszy nas, że możemy zaliczyć do naszych przyjaciół kogoś, kto zajmuje się tak cennymi organami (z tych sławniejszych to pod jego opieką są też organy w katedrze oliwskiej i na Świętym Krzyżu).

Organy były przebudowane w 1870 roku oraz w latach 1906-1907, w latach 70.XX remontowane. Z pierwotnych organów bocznych Wolffa zachował się prospekt i piszczałki prospektowe oraz 4 miechy klinowe.
W 2000 zdecydowano o potrzebie rekonstrukcji zabytkowego instrumentu i przywróceniu mu oryginalnego brzmienia. W 2003 powstał nowy instrument będący rekonstrukcją (wykonaną przez naszych znajomych organmistrzów)dawnych organów. Posiadają one trakturę mechaniczną, 42 głosy, 3 manuały i pedał, mają barokowe brzmienie. Tak jak pisałam, nie mieliśmy niestety szans na posłuchanie ich dźwięków…

Skupiliśmy się więc na oglądnięciu prospektu . Jego snycerka została wykonana przez Mateusza Schollera z Gniewa w latach 1677-1680 dla organów zbudowanych przez Johanna Georga Wolffa. Renowacja prospektu zakończyła się w 2019 roku, wygląda naprawdę niesamowicie!





W latach 1844-1845 na nowo wybudowanej emporze chórowej nad głównym wejściem powstał nowy, neogotycki w stylu instrument, posiadający 55 głosów. Organy te zbudował berliński organmistrz Carl August Buchholz. Po kilku przebudowach (m.in. latach 1908, 1980 i 1998) to instrument posiadający 72 głosy, 60 rejestrów, 4500 piszczałek, 3 manuały i pedał. Od czasu wybudowania tych organów, w katedrze używa się głównie tego instrumentu, jako że ten barokowy nie był stanie wypełnić dźwiękiem całej świątyni.

Od strony południowej do katedry przylega klasztor zbudowany wokół czworobocznego wirydarza.
Wieś Pelplin została nadana cystersom w 1274 roku przez Mściwoja II. Po 1283 siedziba opactwa leżała w granicach państwa zakonnego. Potwierdzenia praw do ziemi i klasztoru dokonał wielki mistrz Karol z Trewiru. Klasztor cystersów powstał w XIV wieku, był rozbudowywany do 1674 roku. W XV wieku klasztor został zniszczony i rozgrabiony w trakcie najazdu husytów i wojny trzynastoletniej. Od 1464 r. opiekę nad opactwem objął król Kazimierz Jagiellończyk, potwierdzając wszystkie wcześniej nadane przywileje.
Po sekularyzacji majątku przez króla pruskiego Fryderyka klasztor powoli tracił na znaczeniu. W 1810 roku zakazano przyjmowania nowicjuszy, ostatnim 16 mnichom przyznano dożywotnie renty. Klasztor zlikwidowano w 1823 r. Budynki przystosowano na potrzeby Collegium Marianum, znaczne przebudowy miały miejsce w latach 1859-1868. Najbardziej zmieniono układ skrzydła zachodniego, a najmniej skrzydło południowe. Obecnie w kompleksie pocysterskim mieści się męskie Liceum Katolickie Collegium Marianum oraz Wyższe Seminarium Duchowne.

My zaglądnęliśmy na chwilę na klasztorne krużganki, jakieś fotki będą w kolejnym odcinku . A na razie możecie oglądnąć to, co kiedyś z klasztoru pokazała Marzena.

dangol napisał(a):...a żywy przewodnik wprawdzie dostępny bez problemu, lecz przy dwóch osobach stanowczo jak dla nas za drogi (80 zł).
...

Nas oprowadzał jakiś braciszek zakonny za symboliczną opłatą. Ale to było sporo lat temu.

pzdr

longtom napisał(a):
Nas oprowadzał jakiś braciszek zakonny za symboliczną opłatą. Ale to było sporo lat temu.

No i szans już nie ma, aby to wróciło

W krużgankach pod koniec XVII wieku zawieszono barokowe obrazy olejne, umieszczono je w ramach zawartych pod łukami żeber sklepiennych. Przedstawiają one sceny ze Starego i Nowego Testamentu. W kilku przypadkach, zamiast obrazów zachowały się oryginalne malowidła średniowieczne na tynku.
Przejście z katedry do krużganku północnego (widok od strony klasztoru)…



Krużganek północny z pięknie zachowaną snycerowaną boazerią…



Krużganek wschodni …







Dawniejsze parlatorium (rozmównica zakonników z odwiedzającymi gośćmi) wykorzystywane później jako skryptorium w którym mnisi przepisywali księgi...



Krużganek południowy…



Krużganki zachodnie należą do Katolickiego Liceum Collegium Marianum, tam nie mogliśmy wejść...

Gdyby nie deszcz, pewnie troszkę dłużej posiedzielibyśmy w klasztornym wirydarzu. Niestety, aura pozwoliła jedynie na krótkie zaglądnięcie z progu krużganka.



Na tym koniec „naszego” Pelplina, z powodu deszczu nie mieliśmy ochoty na dojście do Muzeum Diecezjalnego. Uznaliśmy, że Biblia Gutenberga nie jest warta naszego zmoknięcia .

Miło było zwiedzić z Wami ponownie pelplińską katedrę. To mało znana "perła" na mapie Polski, tak jak mało znane jest Kociewie.

Przy okazji wspomnę, że nasza koronowska bazylika - choć nie tak okazała jak katedra w Pelplinie - ma dużo wspólnego z tamtejszą świątynią.

- oba kościoły wywodzą się ze średniowiecznych klasztorów cysterskich i przetrwały wiele wieków, zanim zostały skasowane przez pruskie władze na początku XIX w. (kasacja zakonu w Koronowie 1819, w Pelplinie kilka lat później).
- zarówno pelplińska bazylika katedralna, jak i bazylika koronowska to gotyckie, ceglane budowle w typowym cysterskim układzie – trójnawowe bazyliki z transeptem i prostokątnym prezbiterium. Ich wnętrza wzbogacono w XVII–XVIII w. o barokowe ołtarze i dekoracje, ale z zewnątrz zachowały surową formę typową dla gotyku ceglanego.
- oba kościoły łączy też artysta Bartłomiej Strobel, który namalował obrazy "Ścięcie św. Jakuba Starszego" oraz "Matka synów Zebedeuszowych przed Chrystusem" do ołtarza św. Jakuba, w bazylice katedralnej. Natomiast w ołtarzu głównym koronowskiej bazyliki znajdują się dwa obrazy tego artysty: „Wniebowzięcie NMP ze świętymi Janem Ewangelistą i Apostołami u grobu” - scena centralna ołtarza oraz "Powitanie Maryi w Niebie przez Chrystusa" - obraz umieszczony w części górnej ołtarza.

Zapraszam, może przy okazji pobytu nad pięknym Zalewem Koronowskim, do odwiedzenia także naszej architektonicznej perełki.
Zapewniam dobrego przewodnika, którym jest mój zięć i który bardzo ciekawie opowiada o naszym mieście.

walp napisał(a): Przy okazji wspomnę, że nasza koronowska bazylika - choć nie tak okazała jak katedra w Pelplinie - ma dużo wspólnego z tamtejszą świątynią. (…)Zapraszam, może przy okazji pobytu nad pięknym Zalewem Koronowskim, do odwiedzenia także naszej architektonicznej perełki.

Dzięki za ciekawe informacje! Z pewnością kiedyś do koronowskiej bazyliki zawitam . W tym roku byłam dość blisko …



… lecz „zwiedzanie” Koronowa ograniczyliśmy do obiadowej gęsiny.



Jako że zdarza nam się kurs w pobliżu Koronowa (w Bydgoszczy wciąż mieszka Mama mojego męża, więc wypad na Gochy czasem łączymy wizytą u Niej), to jest duże prawdopodobieństwo, że zwiedzanie dojdzie do skutku . A na razie zahaczymy o Gniew .

Gniew

Miasto położone jest w widłach rzek Wierzycy i Wisły, w początkach naszej ery przebiegał tędy szlak bursztynowy. Od X wieku tereny należały do państwa Polan.

Krzyżacy Gniew dostali w XIII wieku w podziękowaniu za pomoc w walce ze Świętopełkiem, księciem Pomorza Gdańskiego. Była to pierwsza posiadłość Zakonu Krzyżackiego na lewym brzegu Wisły.

(fotka z netu: https://www.zamek-gniew.pl/ )

Wyszło inaczej, niż planowaliśmy Według informacji w internetach, ostatnie zwiedzanie zamku tego dnia miało być o 15:30. Byliśmy ponad pół godziny wcześniej, ale kasa była zamknięta . Zamek zwiedza się wyłącznie z przewodnikiem, więc poza dziedzińcem, na nic szans nie było…

Czy było mi żal? Trochę oczywiście tak, ale z drugiej strony … Intensywnego zwiedzania już sporo tego dnia było, więc wystarczyło nam zobaczenie zamku tylko z zewnątrz, a potem biesiada w zamkowej restauracji.

Budynek bramny (widok od strony zamku)…



Zamek krzyżacki w Gniewie został zbudowany przełomie XIII i XIV wieku jako siedziba komtura gniewskiego. Przez długi czas był jednym z najważniejszych i największych zamków, jakie Krzyżacy zbudowali po lewej stronie Wisły. W 1410 roku, po bitwie pod Grunwaldem nieliczna załoga zamku gniewskiego poddała warownię wojskom polskim. Jednak po kilku miesiącach zamek powrócił w ręce krzyżackie. Polscy ostatecznie zdobyli zamek w 1464 roku, po II pokoju toruńskim zamek w Gniewie stał się siedzibą polskich starostów (urzędował tu m.in. późniejszy król Jan Sobieski). W czasie XVII-wiecznych wojen polsko-szwedzkich (szczególnie podczas „potopu”) zamek w Gniewie został poważnie uszkodzony i nigdy później nie został do końca odremontowany. Po I rozbiorze Polski w 1772 roku władze pruskie przeznaczyły warownię na koszary. W 1774 roku przybudowali zamek na magazyny zbożowe, potem w wielu zamkowych pomieszczeniach znajdowało się ponoć najcięższe więzienie w Prusach. Podjęto wówczas próbę rekonstrukcji zamku.


W 1920 roku zamek wrócił do Polski, w 1921 roku w znacznej części spłonął (podobno został podpalony, ale dowodów na to nie było). Przez następne dziesięciolecia był w stanie ruiny, jednakże Niemcy w 1939 roku urządzili tu więzienie dla Polaków oraz ośrodek szkoleniowy dla młodzieży hitlerowskiej. Odbudowę rozpoczęto dopiero na przełomie lat 60 i 70 XX wieku, kontynuowano w latach 90. XX. Od 2010 roku zamek ten jest własnością firmy Polmlek, do której należy też hotel pobliski hotel.

dangol napisał(a):... Gniew ...

bardzo się nam podobał. A dodatkową atrakcją była przeprawa promem na drugi brzeg Wisły.

pzdr

dangol napisał(a):… lecz „zwiedzanie” Koronowa ograniczyliśmy do obiadowej gęsiny.

No tak, ten lokal przeszedł jakiś czas temu "kuchenną rewolucję"
A obok tego pawia praktycznie przejeżdżam codziennie. Kiedyś stał na koronowskim rynku.

dangol napisał(a):.zahaczymy o Gniew .

W czasach, kiedy nie było autostrady, jeździłem często do Trójmiasta i okolic starą jedynką, przejeżdżając regularnie przez Gniew.
Nigdy nie było czasu, żeby się zatrzymać. Mam tu zatem spore zaległości, więc tym bardziej popatrzę.